Στο περίφημο Σπήλαιο του Περάματος

Στο βόρειο άκρο της λίμνης Παμβώτιδας, στα Ιωάννινα, βρίσκεται ο λόφος του Περάματος, που φιλοξενεί και το γνωστό ομώνυμο σπήλαιο. Το σπήλαιο του Περάματος είναι ένα από τα πιο σημαντικά της χώρας μας και το πρώτο που αξιοποιήθηκε τουριστικά και δόθηκε στο κοινό.
Επίσης, είναι σημαντικό γιατί αποτελεί ένα σπήλαιο γεωλογικά συνδεδεμένο με την παρουσία και την εξέλιξη της λίμνης Παμβώτιδας, αλλά κι επειδή είναι μία από τις λίγες θέσεις με ευρήματα της σπηλαίας άρκτου.
Το σπήλαιο του Περάματος έχει ιδιαίτερα πλούσιο διάκοσμο, γεγονός που από πολύ νωρίς είχε αναφέρει ο σπηλαιολόγος και γεωλόγος Ι. Πετρόχειλος, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην ποικιλία σταλαγμιτών που εμφανίζει

Το Σπήλαιο Περάματος, όπως ανέφεραν οι αρμόδιοι του σπηλαίου, χρονολογείται περίπου στα 1.500.000 χρόνια, ανήκει στα ασβεστολιθικά σπήλαια και είναι τμήμα κοίτης ποταμού, όταν τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας κάλυπταν όλο το λεκανοπέδιο της πόλης των Ιωαννίνων και ο λόφος Γκορίτσα ήταν μια νησίδα. Απαριθμεί 19 είδη σταλακτιτών και σταλαγμιτών, τη στιγμή που σε άλλα σπήλαια συναντώνται 6-10 το πολύ είδη.
Το Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων ανακαλύφθηκε τυχαία, το 1940, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς οι κάτοικοι του χωριού προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς.
Με το τέλος του πολέμου, βρέθηκε στο Πέραμα ο Κωνσταντίνος Κασβίκης, γυμναστής και ερασιτέχνης σπηλαιολόγος, ο οποίος, μαζί με την ομάδα του, έβγαλε φωτογραφίες, που δημοσιεύτηκαν στον τοπικό και αθηναϊκό τύπο. Έτσι, έμαθαν για το Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων ο Ιωάννης και η Άννα Πετροχείλου, οι οποίοι επισκέφθηκαν το Πέραμα και άρχισαν συστηματική εξερεύνηση και χαρτογράφηση του Σπηλαίου, ώστε να αξιοποιηθεί τουριστικά.
Περιήγηση στο Σπήλαιο
Από τις πιο σημαντικές αίθουσες και σημεία στο Σπήλαιο είναι "η αίθουσα του Σταυρού". Έχει ονομαστεί έτσι από τον σταλαγμίτη που έχει σχήμα αταυρού. Είναι ένα σπάνιο δημιούργημα σταλαγμίτη. Από άγνωστη αιτία έσπασε κομμάτι σταλακτίτη και πέφτοντας στάθηκε στον διχαλωτό σταλαγμίτη που βρίσκεται ακριβώς από κάτω. Η συνεχής σταγονοροή είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία του σταυρού.
Στη δεύτερη αίθουσα του Σπηλαίου συναντάμε τα μεγαλύτερα συμπλέγματα και οι σταλαγμίτες, μας θυμίζουν αγάλματα που στόλιζαν μυθικά ανάκτορα, γι' αυτό και η αίθουσα έχει ονομαστεί "αίθουσα των μυθικών ανακτόρων".
Οι ονομασίες, που έχουν δοθεί από το ζεύγος Πετροχείλου, είναι φανταστικές και στόχο έχουν να κάνουν την διαδρομή πιο ευχάριστη. Μπροστά μας βλέπουμε μια κολώνα που δημιουργεί σωληνώσεις και μοιάζουν με τα καθολικά αρμόνια, που χρησιμοποιούν οι καθολικοί στις εκκλησίες. Απέναντι βλέπουμε τον μεγαλύτερο σταλαγμίτη του Σπηλαίου, ο οποίος χρονολογείται όσο και η ηλικία του Σπηλαίου Περάματος, που αντιστοιχεί σε 2.000.000 χρόνια και ονομάζεται αγροτική θημωνιά.
Στην συνέχεια, ακολουθώντας το μονοπάτι, βλέπουμε το σπασμένο δέντρο με το νέο βλαστό. Ο σταλαγμίτης έσπασε- από άγνωστη αιτία- και πέφτοντας ακούμπησε η άκρη του στον απέναντι βράχο. Συνεχίζοντας, η σταγονοροή δημιούργησε το νέο κομμάτι.
Κατόπιν θα δούμε σταλακτίτες και σταλαγμίτες που δημιουργούν σχηματισμούς όπως λαμπάδες, πέτρινο κυπαρίσσι, κάκτους σε γλάστρες, μπουκάλια, τη φάτνη του Χριστού, τους τρεις Μάγους, τον πύργο της Πίζας, αλλά κι ένα πόδι λιονταριού.
Στη συνέχεια, περνάμε μέσα από τον μεγαλύτερο, σε μήκος, σταλακτίτη του Σπηλαίου. Ονομάζεται "Λαχαναγορά", λόγω των τεσσάρων διαφορετικών ειδών σταλακτιτών, που έχουν σχηματισμό κουνουπιδιού, μπρόκολου, καρότου και σταφυλιού. Στο τέλος της αίθουσας, οι επισκέπτες θα δουν τη σπασμένη φτερούγα του αετού.
Ακολουθεί η "Νέα Πολιτεία", που ονομάστηκε έτσι γιατί βλέπουμε πλούσιο σταλαγμητικό διάκοσμο. Εδώ, υπάρχουν οι ελεκτίτες, οι εκκεντρίτες, αλλά και το "πέτρινο συντριβάνι".
Στην αίθουσα των λιμνών, υπάρχει η μεγαλύτερη λίμνη του Σπηλαίου, που έχει πάρει την ονομασία "η λίμνη με τα πέτρινα νούφαρα" και έχει μήκος 7μ. Στην αίθουσα αυτή έχουν γυριστεί σκηνές από την ταινία με την Αλίκη Βουγιουκλάκη "Η Αστέρω", το 1958.
Αρχαιοζωολογία-Παλαιοντολογία
Το σπήλαιο του Περάματος είναι σημαντικό για τον ελληνικό χώρο, καθώς έχουν βρεθεί σ' αυτό απολιθώματα από την εξαφανισμένη σπηλαία άρκτο (Ursus spelaeus). Η Α. Πετροχείλου αναφέρει σχετικά: "σ' αυτό (το σπήλαιο Περάματος) βρήκα για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1956 δόντι σπηλαίας άρκτου".
Η εύρεσή των απολιθωμάτων αναφέρθηκε το 1957 από τον Ι. Πετρόχειλο, στο Διεθνές Συνέδριο I.N.Q.U.A., στη Μαδρίτη. Αργότερα, το 1979, μελετήθηκαν απολιθώματα του σπηλαίου Περάματος, από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Συμεωνίδη και Γ. Θεοδώρου.
Στο υλικό της μελέτης των παραπάνω περιλαμβάνονται οστά του μετακρανιακού σκελετού, απολελυμένοι οδόντες ή οδόντες σε τμήμα της άνω γνάθου. Το υλικό είναι πολύ χαρακτηριστικό για τον προσδιορισμό της σπηλαίας άρκτου, με βάση μορφολογικά και μετρικά χαρακτηριστικά.
Τα απολιθώματα αυτά ανήκουν στην περίοδο του Άνω Πλειστοκαίνου, κατά την οποία έζησε και εξαπλώθηκε αυτό το ζώο. Η σπηλαία άρκτος είναι από τις μεγαλύτερες αρκούδες που έζησαν, με βάρος που μπορεί να έφτανε το μισό τόνο, με ύψος μεγαλύτερο από 2,5 μέτρα σε όρθια στάση, μεγάλο κρανίο με αναθολωμένο μέτωπο και γενικά εύρωστο σκελετό.
Η αρκούδα αυτή είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό ζώο της περιόδου του Άνω Πλειστοκαίνου (10.000-100.000 χρόνια) για το χώρο της Ευρώπης και της Ελλάδας. Σε αυτήν την περίοδο, οι συνθήκες ήταν διαφορετικές, με την εμφάνιση επαναλαμβανόμενων παγετωδών περιόδων.
Για τα ζώα, αυτά τα σπήλαια αποτέλεσαν συχνά χώρο διαβίωσης, χειμερινής νάρκης, γένεσης των μικρών και έτσι σχεδόν πάντα εντοπίζονται υπολείμματά τους μεταξύ των απολιθωμάτων που βρίσκονται σε αυτά.
Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, βρίσκονται απολιθώματα μόνο από σπηλαία άρκτο, όπως συμβαίνει και στο σπήλαιο του Περάματος.
Το Πέραμα
Το Πέραμα βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μ., απέχει 4χλμ., από το κέντρο των Ιωαννίνων. Κτισμένο στις όχθες της Παμβώτιδας, έχει να επιδείξει το περίφημο Σπήλαιο του Περάματος. Βορειοδυτικά του λόφου του Σπηλαίου βρέθηκαν σιδερένια μαχαίρια, λαβές και όστρακα του 4ου αιώνα π.Χ. Αξιόλογη είναι και η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, που αγιογραφήθηκε το 1769 από τον Αθανάσιο Καπεσοβίτη.
Η αρχιτεκτονική του ναού παρουσιάζει αρκετές ιδιορρυθμίες, όπως δύο κλίτη και μεγάλο πεσσό στο κέντρο του νάρθηκα, που στηρίζει ξύλινο ταβάνι.
Εξίσου σημαντικός είναι και ο ναός του Αγίου Νικολάου, που κτίστηκε τον 16ο αιώνα. Το Πέραμα είναι έδρα του Δήμου Περάματος και διαθέτει πολλά καταλύματα, εστιατόρια, καφενεία καθώς και αρκετά καταστήματα και εργαστήρια λαϊκής τέχνης.
Το ετήσιο πανηγύρι του Περάματος πραγματοποιείται στις 10 Φεβρουαρίου, ανήμερα του Αγίου Χαράλαμπου.
Το πετρόκτιστο Δημαρχείο, το κέντρο ενημέρωσης, τα περίτεχνα πλακόστρωτα και το τρενάκι προσδίδουν στο Πέραμα μια ιδιαίτερη αίγλη και σε συνδυασμό με την φιλοξενία των ανθρώπων του έχει εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό.