Ο Ελληνας που είναι «ο πιο τολμηρός επιστήμονας του κόσμου»

 

Ο Γιάννης Ιωαννίδης στα Ιωάννινα, την πόλη όπου 

απέκτησε σταδιακά διεθνή αναγνωρισιμότητα

Είναι τουλάχιστον συμβολικό να επιστρέφει, έστω για μία ημέρα, στη χώρα του και να τιμάται στο πρώτο πανεπιστήμιο από το οποίο πέρασε, ένας άνθρωπος που ρίχνει καρφιά στη φούσκα της ελληνικής πραγματικότητας και κάνει αυτό που υποστηρίζει ότι πρέπει να κάνει κάθε επιστήμονας: στέκεται απέναντι στη μετριοκρατία, τη «διανοητική δυστοπία», κατηγορεί όποιον κλίνεται στο καβούκι του για να διαφυλάξει τη θέση του,...
εγκαλεί αυτόν που αρνείται να αναλάβει την ατομική του ευθύνη -μαζί και τον εαυτό του- απορρίπτει την παρωχημένη εδώ και χρόνια ανάγκη για ηγέτες ή οραματιστές και πιστεύει μόνο σε πολλούς σε αριθμό, έντιμους πολίτες, επιστήμονες, γνώστες, καλά πληροφορημένους. «Δεν θέλω άλλον έναν τεχνοκράτη, θέλω πολλούς τεχνοκράτες», έχει πει.



Κι εμείς θέλουμε πολλούς σαν αυτόν. Ο Γιάννης Ιωαννίδης είναι ένας από τους πιο διακεκριμένους επιστήμονες στον κόσμο. Είναι καθηγητής Παθολογίας, Ερευνας, Πολιτικής Υγείας και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, ιδρυτής και διευθυντής του κέντρου «μετα-έρευνας» Meta-Research Innovation Center (METRICS) στο ίδιο πανεπιστήμιο και διευθυντής του διδακτορικού προγράμματος Επιδημιολογίας και Κλινικής Ερευνας. Βρέθηκε την Τρίτη στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για να αναγορευτεί σε επίτιμο διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής για την τεράστια συνεισφορά του στην επιστήμη.

«Χρωστάω πολλά στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Πρώτη φορά μιλάω σε αυτήν την αίθουσα και έχω τρακ», είπε. Οταν αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή Αθηνών, τον Ιούνιο του 1990, ήταν ο πρώτος χρονικά, οπότε, αναγκαστικά στερήθηκε την παραδοσιακή τελετή αποφοίτησης και ορκίστηκε μόνος του σε μία κάμαρα! «Σπάνια έχω μιλήσει στην Αθήνα. Μόνο το 0,1% των προσκλήσεων που παίρνω είναι από την Ελλάδα», πρόσθεσε.

Το 0,1%! Ο άνθρωπος που έχει χαρακτηριστεί (το 2010) από το αμερικανικό περιοδικό The Atlantic ως «ο πιο τολμηρός επιστήμονας – διανοούμενος, ένας από τους σύγχρονους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή»! Ο κ. Ιωαννίδης κατατάσσεται ανάμεσα στους 20 πλέον αναφερόμενους επιστήμονες παγκοσμίως και είναι ο πλέον αναφερόμενος γιατρός ανάμεσα σε πάνω από 20 εκατομμύρια ατόμων που έχουν δημοσιεύσει στην επιστημονική βιβλιογραφία, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του έγκυρου Thomson Reuters. Περίπου τα δύο τρίτα αυτής της απήχησης αφορούν έργο που έχει γίνει από την Ελλάδα.
Ο καθηγητής Ιωαννίδης σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ

Η πιο διαβασμένη και τολμηρή έρευνα που δημοσίευσε το 2005 ο κ. Ιωαννίδης συνεπήρε τον κόσμο της έρευνας. Δείχνει «Γιατί τα ευρήματα των περισσότερων δημοσιευμένων επιστημονικών ερευνών είναι αναληθή», παρουσιάζει την πληθώρα ανυπόστατων ισχυρισμών και λανθασμένων στατιστικών στοιχείων που προκύπτουν από τις σύγχρονες έρευνες και γίνεται σημείο αναφοράς στον κόσμο της έρευνας και μεθοδολογίας -με πάνω από 1,5 εκατομμύρια αναγνώστες.

Ο ίδιος, επιδιώκοντας να αναζητήσει τρόπους που θα οδηγήσουν ερευνητές σε πιο αξιόπιστα αποτελέσματα και στον περιορισμό των σφαλμάτων και των μεροληψιών, άρχισε να εργάζεται στη «μετα-έρευνα» και το 2014 ίδρυσε το μοναδικό στον κόσμο εργαστήριο METRICS στο Στάνφορντ.

Ο κ. Ιωαννίδης γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1965, αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα. Εκανε κάθε βήμα της σταδιοδρομίας του σημειώνοντας πρωτιές -πρώτος στο σχολείο του (Valedictorian στο Κολέγιο Αθηνών), πρώτος στην Ιατρική Σχολή (με το αστρονομικό 9,4) κι έκτοτε έχει λάβει δεκάδες βραβεία και τιμητικούς τίτλους. Ολοκλήρωσε την ιατρική εκπαίδευση στα αμερικανικά πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Ταφτς (αργότερα έγινε καθηγητής επιδημιολογίας και στα δύο), και διηύθυνε από το 1999 έως το 2010 το εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου σταδιακά απέκτησε διεθνή αναγνωρισιμότητα. Αποφάσισε να μετακομίσει στις ΗΠΑ και από το 2010 διδάσκει στο κορυφαίο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Στον αρχαιολογικό χώρο της Εφέσου μαζί με τη σύζυγο του, την εποχή που δίδασκε στο πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων

Παρεμπιπτόντως, όπως ανακοίνωσε εμφανώς χαρούμενος την Τρίτη, τον περασμένο Νοέμβριο πρότεινε στο τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Στάνφορντ να διδάξει ένα μάθημα («The Cosmopolitan Introvert: Modern Greek Poetry and its Itinerants») με θέμα τη σύγκριση ελλήνων ποιητών του τελευταίου αιώνα με αμερικανούς και ευρωπαίους συγγραφείς με παράλληλους βίους και η πρότασή του έγινε δεκτή -μιλάμε για έναν λάτρη της ποίησης και λογοτεχνίας ο οποίος έχει γράψει έξι λογοτεχνικά βιβλία. 

Ο κ. Ιωαννίδης ζει σήμερα στην Καλιφόρνια με τη σύζυγό του και την κόρη του. Εφυγε από την Ελλάδα για να αποφύγει τη «γεροντοκρατία, όχι την ηλικιακή, κυρίως την πνευματική», όπως έχει πει. «Φεύγει αυτός που έχει και λίγο τον δαίμονα μέσα του για να τον σπρώξει να «αποδράσει»», έχει εξηγήσει σε μία υπέροχη ομιλία του στο TedX. Ναι αλλά γιατί δεν επιστρέφουν; Γιατί αυτός ο «δαίμονας» δεν βολεύεται στο περιβάλλον όπου προβάλλεται η μετριότητα για να επικαλύψει την αριστεία.

Γιατί «στην Ελλάδα αφήνουμε να βγουν στην επιφάνεια οι συνδικαλιστές, οι ποδοσφαιριστές, οι τραγουδιστές, αλλά όχι οι πραγματικά νέοι», όπως έχει πει ο ίδιος, πάντα ωμός και προκλητικός στις τοποθετήσεις του για την ελληνική επικαιρότητα. «Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που θεωρούνται στην Ελλάδα φωστήρες. Ομως διεθνώς δεν έχουν επιστημονική επιρροή, είναι παντελώς άγνωστοι. Ζουν μέσα στη “φούσκα” της ελληνικής πραγματικότητας, που ανακυκλώνει τους μέτριους», τονίζει ο ίδιος σε κάθε ευκαιρία. Αλλά «υπάρχουν πολλοί ήρωες γύρω μας που ποδοπατούνται από τους μέτριους και καταφέρνουν ακόμη να σηκωθούν», λέει προβάλλοντας, επίσης σε κάθε ευκαιρία, ακαδημαϊκούς, επιστήμονες, ερευνητές που εκτιμά.

Στην αίθουσα του πανεπιστημίου υπενθύμισε ότι η Ελλάδα διαθέτει αμέτρητους αξιολογότατους επιστήμονες και ερευνητές. «Αν η χώρα μπορούσε να αξιοποιήσει στοιχειωδώς το επιστημονικό της δυναμικό θα ήταν μια από τις 4-5 υπερδυνάμεις του πλανήτη». Αλλά η γνώση δεν έχει εθνικιστικό χαρακτήρα. «Η επιστήμη δεν είναι τοπικό κειμήλιο, αλλά παγκόσμια υπόθεση. Κάθε χώρα πάει μπροστά στο μέτρο που έλκει τα καλύτερα μυαλά», τόνισε. Μπορεί η Ελλάδα να προσελκύσει τους άριστους των 7 δισεκατομμυρίων; «Είναι μια ωραιότατη χώρα, με υπέροχους, εγκάρδιους ανθρώπους, ιδανικό κλίμα, πυκνή αναφορικότητα πολιτισμού. Αλλά ποτέ δεν επενδύσαμε σε ό,τι αξίζει», υπογράμμισε. «Μόνο μνήμες επιστρέφουν, ασυνόδευτες από σώμα. Μόνο επιθυμίες επιστρέφουν, ασυνόδευτες από θυμικό». 

Στην προσωπική του σελίδα γράφει ο κ. Ιωαννίδης: «Φαίνεται ότι κατατάσσομαι ανάμεσα στους 20 πλέον αναφερόμενους επιστήμονες παγκοσμίως. Αυτό μάλλον αποδεικνύει ότι οι μετρήσεις αναφορών σε επιστημονικά έργα είναι πιθανότατα αναξιόπιστες, καθώς υπολογίζω ότι στη ζωή μου έχω απορριφθεί πάνω από 1.000 φορές».
«Πάντως, θεωρώ τον εαυτό μου προνομιούχο που είχα την ευκαιρία να διδαχθώ και συνεχίζω να μαθαίνω μέσα από την αλληλεπίδρασή μου με νέους φοιτητές και νέους επιστήμονες (κάθε ηλικίας) από όλον τον κόσμο. Αγαπώ να μου υπενθυμίζουν διαρκώς ότι ξέρω μόνο κάτι περισσότερο από το τίποτα».

Μαρίσσα Δημοπούλου