Αποκάλυψη μιας σπάνιας πολιτιστικής κληρονομιάς

Δύο εξαιρετικές εκδόσεις κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες η 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με την επιμέλεια της Βαρβάρας Παπαδοπούλου, πρώην προϊσταμένη της 8ης ΕΒΑ και νυν προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας.
Πρόκειται για δύο εκδόσεις που αναφέρονται η μεν πρώτη στα μεταβυζαντινά μνημεία της Κληματιάς στο δήμο Ζίτσας, η δε δεύτερη στην Ουζντίνα, στον μεσαιωνικό οικισμό της Θεσπρωτίας.
Με την έκδοση και των δύο βιβλίων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων ευελπιστεί να δώσει στο κοινό δύο ξεχωριστά εγχειρίδια εύχρηστα και περιεκτικά, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς τόσο της Κληματιάς όσο και της Ουζντίνας. Το εγχειρίδιο για τα μεταβυζαντινά μνημεία της Κληματιάς έχει ως επίκεντρό του έναν από τους παλιότερους οικισμούς της περιοχής στη Ζίτσα, η ιστορία του οποίου τεκμηριώνεται από το χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β’ Παλαιολόγου το 1321. Όπως αναφέρεται επίσης στο εγχειρίδιο η θέση κατοικούνταν ήδη από την αρχαιότητα κάτι που αποδεικνύεται από τα λείψανα της ελληνιστικής ακρόπολης στις παρυφές του σημερινού οικισμού. Η Βελτσίστα, όπως ήταν η παλιά ονομασία της Κληματιάς, αναδείχθηκε σε κέντρο της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της περιοχής, κάτι που φαίνεται και από τα εκκλησιαστικά μνημεία που διασώζονται εντός και εκτός του οικισμού, μνημεία που ανεγέρθηκαν και τοιχογραφήθηκαν τον 16ο και 17ο αιώνα. Τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα αυτή της πορείας είναι ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και ο ναός του Αγίου Δημητρίου, που έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον ερευνητών, καθώς διασώζουν τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής, από τους σπουδαιότερους επώνυμους καλλιτέχνες του 16ου αιώνα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Με χρηματοδότηση από το ΠΕΠ Ηπείρου η 8η ΕΒΑ πραγματοποίησε εργασίες αποκατάστασης στα περισσότερα μνημεία του οικισμού και συγκεκριμένα στους ναούς Αγίου Δημητρίου, Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, Κοίμησης Θεοτόκου Ταξιαρχών και Αγίου Νικολάου. Εκτός από τη συντήρηση των τοιχογραφιών που κοσμούν ορισμένους από τους ναούς, εκτελέστηκαν επίσης εργασίες οικοδομικής φύσεως, όπως αντικατάσταση στεγών, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου κ.α. Ο οικισμός στην Ουζντίνα Το δεύτερο βιβλίο της 8ης ΕΒΑ αναφέρεται στον αρχαιολογικό χώρο της Ουζντίνας στο δήμο Σουλίου, έναν από τους πλέον ενδιαφέροντες οικισμούς της Θεσπρωτίας, κτισμένος σε λόφο με θέα προς τον ποταμό Καλαμά, τυπικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα διαχρονικού οικισμού, που διασώζει αρχιτεκτονικά κατάλοιπα από την ελληνιστική έως τη μεταβυζαντινή περίοδο. Μέχρι την ένταξη του έργου για τη συστηματική έρευνα, ανάδειξη και προβολή του, ο αρχαιολογικός χώρος παρέμενε σχεδόν κρυμμένος από την πυκνή βλάστηση της περιοχής, άγνωστος ακόμη και στους ντόπιους κατοίκους. Οι εργασίες περιελάμβαναν εκτεταμένους καθαρισμούς, ανασκαφικές έρευνες, συστηματικές εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης των ναών και των οικιών, συντήρηση των τοιχογραφιών, τοπογράφηση της περιοχής, τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, δημιουργία χώρου θέασης και πληροφόρησης, προσβασιμότητα σε ΑμΕΑ, όπως και την έκδοση του σχετικού αρχαιολογικού οδηγού. Οι εργασίες στον αρχαιολογικό χώρο ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 2012 και ολοκληρώθηκαν με σειρά ποικίλων παρεμβάσεων που περιελάμβαναν στερεώσεις των ναών, αποκαταστάσεις του οικισμού και ανασκαφικές έρευνες με σημαντικά για την ιστορία της περιοχής ευρήματα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών εντοπίστηκαν τα αρχαία τείχη του οικισμού και οι διάφορες επισκευαστικές επεμβάσεις. Οι ανασκαφικές έρευνες και οι διερευνητικές τομές έφεραν στο φως σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα κτηρίων καθώς και τα λείψανα τριών ιερών ναών, η ακριβής θέση των οποίων ήταν άγνωστη αρχικά. Βαρύτητα δόθηκε στην αποκατάσταση των δύο επιβλητικών ναών της Κοίμησης της Θεοτόκου και των Ταξιαρχών, καθώς στο εσωτερικό τους υπήρχε διαρροή υδάτων που έβλαπτε τον τοιχογραφικό τους διάκοσμο. Η συντήρηση των τοιχογραφιών συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της τοπικής ζωγραφικής της μεταβυζαντινής τέχνης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: