Aλβανία, ένα καθεστώς σαν της Γκάμπια

The New York Times / Του Daniel Korski*

Τη μια στιγμή, η Αλβανία είναι ο «απόλυτος» προορισμός του Lonely Planet για το 2011, ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ οι πολίτες του οποίου ταξιδεύουν ελεύθερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Την επομένη, κυβερνητικές δυνάμεις πυροβολούν και σκοτώνουν διαδηλωτές στους δρόμους και το βρετανικό Φόρεϊν Οφις προειδοποιεί τους επισκέπτες να αποφεύγουν τα μεγάλα πλήθη στα Τίρανα.
Η Αλβανία, που απέφυγε μια βορειο-κορεατικού τύπου δικτατορία το 1990 για να καταρρεύσει βίαια το 1997, τώρα ταλαντεύεται στο χείλος μιας άλλης καταστροφής.

Αν η χώρα θα βουλιάξει στην εσωτερική διαμάχη, ή θα την αποφύγει, είναι κάτι που αφορά την Ευρώπη. Η Αλβανία υπήρξε πρόσφατα δύναμη ειρήνης στα Βαλκάνια. Μια επιστροφή των διενέξεων θα ήταν κακή για τα Βαλκάνια, κακή για την Ευρώπη, κακή για το ΝΑΤΟ.
Η τρέχουσα κρίση έχει βαθιές ρίζες. Μετά το 1992 καμία εκλογική αναμέτρηση δεν κρίθηκε ελεύθερη και δίκαιη από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Οι εκλογές διεξάγονται ωσάν να ήταν μάχες και η ευκαιρία των πολιτικών να καταστρέψουν αντιπάλους και να κάνουν πλούσιους τους φίλους.
Οι τελευταίες εκλογές του 2009 δεν ήταν διαφορετικές. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Εντι Ράμα διαμαρτυρήθηκε για τα αποτελέσματα, μποϊκοτάροντας το Κοινοβούλιο. Το μποϊκοτάζ παραμένει σε ισχύ, αποστερώντας την Αλβανία από μια ειρηνική διέξοδο διαφωνίας. Στο μεταξύ, ο πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα κυβερνά μ’ έναν τρόπο που καθιστά τη χώρα «εν μέρει ελεύθερη», ένα καθεστώς που αποδίδεται στην Αμπχαζία, την Γκάμπια και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Η οξεία πολιτική και προσωπική αντιπαλότητα μεταξύ Μπερίσα και Ράμα πριονίζει τους θεσμούς της χώρας, όπως το πριόνι μια ξύλινη σανίδα.
Ας πάρουμε το ζήτημα του αλβανικού Συντάγματος το 1998. Πριν από τρία χρόνια, ο Μπερίσα και ο Ράμα συμφώνησαν σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων, που σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο Αλφρεντ Μοϊσίου άλλαξε το κείμενο εν μια νυκτί. Και οι δύο ηγέτες θα πρέπει να σκέφτηκαν ότι θα ωφεληθούν από τις αλλαγές. Τώρα, όταν φαίνεται ότι μόνο ο ένας επωφελείται, η άλλη πλευρά διαμαρτύρεται.
Η διαφθορά είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα. Μια έκρηξη σε στρατιωτική αποθήκη που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες ανθρώπους υποχρέωσε σε παραίτηση τον τότε υπουργό Αμύνης Φατμίρ Μεντίου. Από τότε έχει επανεκλεγεί και έχει ανακτήσει τη βουλευτική ασυλία του με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου (είναι σήμερα υπουργός Περιβάλλοντος του Μπερίσα). Πολυάριθμες παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν σε όλα τα κόμματα.
Η κατάσταση στα Μέσα είναι επίσης θλιβερή, παρά τη συνταγματική εγγύηση περί ελευθερίας της έκφρασης. Τα μέσα ενημέρωσης θεωρούνται πολιτικά υποκινούμενα και οι δημοσιογράφοι εξακολουθούν να υπόκεινται σε αγωγές, εκφοβισμό και σωματικές επιθέσεις.
Αντί να σταματήσουν και να κοιτάξουν την καταστροφή που έχουν προκαλέσει, ο Ράμα και Μπερίσα εξακολουθούν να πριονίζουν. Ο Μπερίσα κατηγορεί τον Ράμα ότι προσπαθεί να «κερδίσει την εξουσία μέσω της βίας» και ενορχηστρώνει μια «πεντακάθαρη απόπειρα» ανατροπής της νόμιμης κυβέρνησης.
Ο Ράμα, από την άλλη πλευρά, διαμαρτύρεται ότι η διακυβέρνηση Μπερίσα είναι αντιδημοκρατική και υπαινίσσεται ότι μόνο μια τυνησιακού τύπου επανάσταση μπορεί να φέρει την αλλαγή στη χώρα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση εστίασε τα τελευταία χρόνια αλλού την προσοχή της. Τώρα, όμως, η Ε. Ε. είναι ανάγκη να καταστήσει σαφές ότι οι πολιτικοί της Αλβανίας πρέπει να εγκαταλείψουν τη βία και να σταματήσουν την καταστροφή των θεσμών. Αν όχι, τότε οι Αλβανοί θα χάσουν την ελεύθερη πρόσβασή τους στην Ευρώπη και η χώρα τους θα χάσει κάθε σοβαρή ευκαιρία ένταξης στην Ε. Ε., ενώ θα μπορούσε να τεθεί υπό αμφισβήτηση ακόμη και η παραμονή τους στο ΝΑΤΟ.
* Ο Daniel Korski είναι αναλυτής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Διεθνείς Σχέσεις.