Μεγάλη έκθεση στις ΗΠΑ για τους ήρωες στην αρχαία Ελλάδα

Στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Ίδρυμα

«Ήρωες: Θνητοί και Μύθοι στην Αρχαία Ελλάδα» έχει τίτλο η πολύ σημαντική έκθεση που παρουσιάζεται από τις 5 Οκτωβρίου ώς τις τις 3 Ιανουαρίου 2011 στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Ίδρυμα στο Μανχάταν. Η έκθεση συγκεντρώνει περισσότερα από ενενήντα εξαιρετικά έργα τέχνης της αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής περιόδου (6ος-1ος αιώνας π.Χ.), από συλλογές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Στόχος της είναι να δείξει πώς οι αρχαίοι Έλληνες ήρωες γίνονταν αντιληπτοί και πώς λειτούργησαν ως πρότυπα. Επίσης, διερευνά την ανθρώπινη ανάγκη για ύπαρξη ηρώων ως προτύπων στις τέχνες ενός από τους αρχαιότερους και με τη μεγαλύτερη ιστορικά επιρροή σε άλλους πολιτισμούς.

Μέσα από αυτά τα αντικείμενα, που κυμαίνονται από αρχιτεκτονικά γλυπτά μεγάλης κλίμακας μέχρι όμορφα διακοσμημένα κεραμικά και μικρογραφίες εγχάρακτων πολύτιμων λίθων, η έκθεση δείχνει πώς οι αρχαίοι Έλληνες ήρωες γίνονταν αντιληπτοί και πώς λειτούργησαν ως πρότυπα. Επίσης, διερευνά την ανθρώπινη ανάγκη για ύπαρξη ηρώων ως προτύπων στις τέχνες ενός από τους αρχαιότερους, και με τη μεγαλύτερη ιστορικά επιρροή σε άλλους, πολιτισμούς.

Στα σημαντικότερα εκθέματα περιλαμβάνονται ένα χάλκινο κορινθιακό κράνος 700 - 500 π.Χ. (Walters Art Museum), ένας μελανόμορφος αμφορέας που απεικονίζει τον Αχιλλέα και τον Αίαντα να παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι έξω από την Τροία (τέλη του έκτου αιώνα π.Χ., Royal Ontario Museum), ένας μελανόμορφος κρατήρας (περ. 510 π.Χ.) που απεικονίζει την απόδραση του Οδυσσέα από τη σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου (Badisches Landesmuseum Karlsruhe), ένα μαρμάρινο γλυπτό του κορμού ενός ηρωικού αθλητή (Ρωμαϊκό αντίγραφο, π. 430 π.Χ., βασισμένο σε πρωτότυπο του Πολύκλειτου, Walters Art Museum), ένα γλυπτό του Ηρακλή ως αγένειου νέου, βασισμένο σε Ελληνιστικό πρότυπο (πρώτος ή δεύτερος αιώνας μ.Χ., Staatliche Museen zu Berlin), ένα μαρμάρινο γλυπτό της κεφαλής του Πολύφημου (πρώτος ή δεύτερος αιώνας μ.Χ., Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη), ένα γλυπτό μαρμάρινο ανάγλυφο με σκηνές από τον Τρωικό Πόλεμο (πρώτο μισό του πρώτου αιώνα μ.Χ., Metropolitan Museum of Art) και ένα χρυσό περιδέραιο με την προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (περ. 218-235 μ.Χ., Walters Art Museum).

Το πρώτο τμήμα της έκθεσης, «Ήρωες στον Μύθο», παρουσιάζει τα αντικείμενα που απεικονίζουν στιγμές των κύκλων ζωής των τεσσάρων μεγάλων μορφών (του Ηρακλή, του Αχιλλέα, του Οδυσσέα και της Ελένης) προβάλλοντας την συνυφασμένη με την αρχαία ελληνική έννοια του ηρωισμού πολυπλοκότητα. Παρόλο που αναδύονται κοινά μοτίβα, όπως η εξαιρετική καταγωγή και οι γεννήσεις των ηρώων, οι αξιόλογοι άθλοι που πραγματοποίησαν στην πρώτη τους νιότη και η συχνά ταραγμένη εμπειρία τους στο γάμο, τα γνωρίσματα του χαρακτήρα, οι αγώνες και οι θάνατοι αυτών των τεσσάρων μορφών ήταν σαφώς διαφορετικά.

Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης, «Ήρωες στη Λατρεία» επεκτείνεται στην πίστη στην επιβίωση του ήρωα μετά θάνατον, φωτίζοντάς την με την αρχαία ελληνική πρακτική της λατρείας ηρώων σε τοπικά ιερά.

Η τρίτη ενότητα, «Ήρωες ως Πρότυπα», φέρνει την έκθεση πιο κοντά στις σύγχρονες ιδέες μας για τον ηρωισμό, εξετάζοντας το πώς οι αρχαίοι Έλληνες πολεμιστές, αθλητές, μουσικοί και κυβερνώντες διαμόρφωσαν τη συμπεριφορά τους, και μερικές φορές τις εικόνες τους, στα πρότυπα των ηρώων. Τα εκτιθέμενα αντικείμενα ποικίλουν από μελανόμορφα αγγεία ζωγραφικής στρατιωτών και αναβατών μέχρι κέρματα που φέρουν τις εικόνες των βασιλέων ντυμένων ως Ηρακλή.

Η έκθεση οργανώθηκε από το Walters Art Museum, της Βαλτιμόρης, σε συνεργασία με το Frist Center for Visual Arts, του Νάσβιλ, το San Diego Museum of Art και το Θυγατρικό Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης (ΗΠΑ). Πρωτοπαρουσιάστηκε στο Walters Art Museum (11 Οκτωβρίου 2009 - 3 Ιανουαρίου 2010) και ταξίδεψε στο Frist Center for Visual Arts, του Νάσβιλ (29 Ιανουαρίου - 25 Απριλίου 2010) και στο San Diego Museum of Art (22 Μαΐου - 5 Σεπτεμβρίου 2010).

Η τελευταία παρουσίαση της έκθεσης πραγματοποιείται στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο.