Από τότε που άρχισε, πριν από 25 χρόνια, στη Σοβιετική Ενωση, η περεστρόικα έγινε αιτία για έντονες αντιπαραθέσεις που κλιμακώνονται σήμερα όχι μόνο λόγω της συμπλήρωσης του «ιωβηλαίου» της- αλλά επίσης γιατί η Ρωσία, για άλλη μια φορά, αντιμετωπίζει την πρόκληση της αλλαγής.Σε τέτοιες στιγμές είναι απαραίτητο και πρέπον να κοιτάμε πίσω. Επιβάλαμε την περεστρόικα επειδή τόσο οι πολίτες όσο και οι ηγέτες μας κατάλαβαν ότι δεν ήταν δυνατό να συνεχίσουμε έτσι. Το σοβιετικό σύστημα, που δημιουργήθηκε στην ΕΣΣΔ με τα συνθήματα του σοσιαλισμού και με κόστος τεράστιων προσπαθειών, απωλειών και θυσιών, κατέστησε τη χώρα μας μια μεγάλη δύναμη με μια ισχυρή βιομηχανική βάση. Σε ακραίες συνθήκες το σύστημα απέδωσε, σε πιο φυσιολογικές καταδίκασε τη χώρα μας να παραμείνει κατώτερη.
Αυτό είχε γίνει σαφές σε εμένα και σε άλλους ανάμεσα στη νέα γενιά των ηγετών, αλλά και σε μέλη της παλαιάς φρουράς που νοιάζονταν για το μέλλον της χώρας. Θυμάμαι τη συζήτηση που είχα κάνει με τον Αντρέι Γκρομίκο λίγες ώρες πριν από τη συνεδρίαση της ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής που επρόκειτο να εκλέξει νέο Γενικό Γραμματέα τον Μάρτιο του 1985. Ο βετεράνος υπουργός Εξωτερικών συμφώνησε στην ανάγκη να γίνουν δραματικές αλλαγές παρά το μεγάλο ρίσκο.
Μας ρωτούν συχνά, εμένα και άλλους ηγέτες, αν γνωρίζαμε το είδος των αλλαγών που έπρεπε να επιβάλουμε. Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Οχι πλήρως και όχι αμέσως. Το τι έπρεπε να εγκαταλείψουμε ήταν απολύτως σαφές: το άκαμπτο ιδεολογικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα, την αντιπαράθεση με μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου και την ξέφρενη κούρσα των εξοπλισμών.
Απορρίπτοντας όλα αυτά, είχαμε την πλήρη υποστήριξη του λαού, ενώ εκείνοι οι αξιωματούχοι που αργότερα αποδείχθηκαν σκληροπυρηνικοί σταλινικοί έπρεπε να σιωπήσουν ή να συναινέσουν.
Διανύσαμε μεγάλο δρόμο σε μικρό χρονικό διάστημα- προσπαθήσαμε να διορθώσουμε το υπάρχον σύστημα αλλά έπειτα αναγνωρίσαμε την ανάγκη για την αντικατάστασή του με κάτι άλλο. Παρέμεινα πιστός στην επιλογή μου για επαναστατική αλλαγή- μία αλλαγή που δεν θα αποτελούσε δυσβάσταχτο βάρος για τον λαό και τη χώρα και δεν θα προκαλούσε αιματοχυσία. Το να συνεχίσουμε στην ίδια πορεία ήταν μια μεγάλη πρόκληση για εμάς. Ενώ οι ριζοσπαστικοί μάς πίεζαν να προχωρήσουμε πιο γρήγορα, οι συντηρητικοί μάς κρατούσαν πίσω. Η ευθύνη για τα όσα συνέβησαν αργότερα βαραίνει και τις δύο πλευρές. Αλλά κι εγώ δεν είμαι άμοιρος ευθυνών: εμείς, οι μεταρρυθμιστές, κάναμε λάθη που κόστισαν πολύ στη χώρα.
Το μεγαλύτερο λάθος μας ήταν ότι αργήσαμε να προχωρήσουμε στη μεταρρύθμιση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το Κόμμα ξεκίνησε την περεστρόικα, όμως πολύ γρήγορα έγινε τροχοπέδη για την αλλαγή. Επίσης καθυστερήσαμε τη μεταρρύθμιση της ένωσης των δημοκρατιών, που είχαν καταφέρει πολλά κατά τη διάρκεια της κοινής πορείας τους. Είχαν γίνει πραγματικά κράτη, με τις δικές τους οικονομίες και τις δικές τους ελίτ. Έπρεπε να είχαμε βρει έναν τρόπο ώστε να υπάρχουν ως ανεξάρτητα κράτη μέσα σε μία αποκεντρωμένη δημοκρατική ένωση. Τα λάθη όμως δεν σταμάτησαν εκεί: εν μέσω της πίεσης των πολιτικών μαχών, χάσαμε τον έλεγχο της οικονομίας και ο λαός ποτέ δεν μας συγχώρησε τις ελλείψεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά.
Ωστόσο ό,τι κι αν λένε οι επικριτές μου, τα επιτεύγματα της περεστρόικα είναι αδιαμφισβήτητα. Η περεστρόικα άνοιξε τον δρόμο προς την ελευθερία και τη δημοκρατία, απορρίπτοντας το απολυταρχικό σύστημα, επιτρέποντας την ελευθερία του λόγου και εισάγοντας έναν νέο πολιτικό και οικονομικό πλουραλισμό. Σήμερα υπάρχει διάχυτο το αίσθημα ότι η κυβέρνηση φοβάται την κοινωνία των πολιτών και θέλει να ελέγχει τα πάντα. Ωστόσο κανείς, λαός ή ηγέτες, δεν θέλει να επιστρέψει στο παρελθόν. Η δυσαρέσκεια για την κατάσταση που επικρατεί μεγαλώνει. Διαισθάνομαι ένα είδος ανησυχίας στα λόγια του προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ όταν αναρωτιέται: «Θα έπρεπε μία πρωτόγονη οικονομία, που βασίζεται στις πρώτες ύλες και στην ενδημική διαφθορά, να μας συνοδεύσει στο μέλλον;». Μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι όταν «ο κρατικός μηχανισμός στη χώρα μας είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης, ο μεγαλύτερος εκδότης, ο μεγαλύτερος παραγωγός;».
Συμφωνώ με τον πρόεδρο. Συμφωνώ με τον στόχο του εκσυγχρονισμού. Αλλά ο εκσυγχρονισμός δεν θα επιτύχει αν ο λαός είναι απλώς ένα πιόνι. Για να αισθανόμαστε και να συμπεριφερόμαστε ως πολίτες, υπάρχει μονάχα μία συνταγή: η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και ένας ανοικτός και ειλικρινής διάλογος μεταξύ της κυβέρνησης και του λαού. Αυτό που μας κρατάει πίσω είναι ο φόβος. Τόσο ο λαός όσο και οι Αρχές φοβούνται ότι ένας νέος γύρος εκσυγχρονισμού μπορεί να οδηγήσει σε αστάθεια, ακόμη και σε χάος. Στην πολιτική ο φόβος είναι κακός οδηγός και πρέπει να τον ξεπεράσουμε. Σήμερα στη Ρωσία υπάρχουν πολλοί ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι που είναι έτοιμοι να αναλάβουν ευθύνες και να υποστηρίξουν τη δημοκρατία. Αλλά σε αυτό πρέπει να συμβάλει και η κυβέρνηση.
Ο κ. Μιχαήλ Γκορμπατσόφ διατέλεσε ηγέτης της πρώην Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 ως και την κατάρρευσή της το 1991.
Το 1990 τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης για τον ρόλο που διαδραμάτισε στον ειρηνικό τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου.
Σήμερα είναι πρόεδρος του Διεθνούς Ιδρύματος Κοινωνικοοικονομικών και Πολιτικών Σπουδών (Ιδρυμα Γκορμπατσόφ).
tovima.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου