Ενα σατιρικό ποίημα του Κώστα Βάρναλη που παραπέμπει στη ζωντανή Πτωχοπροδρομική σατιρική δημώδη μεσαιωνική παράδοση
Mε τον τίτλο «Πρωτοχρονιάτικο» απαντά στο Αρχείο του Βάρναλη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη ένα σατιρικό αντικληρικαλικό ποίημα του Κώστα Βάρναλη, του οποίου ο στόχος, η καυστική διάθεση και το ευρηματικό λαϊκό λεξιλόγιο παραπέμπουν ευθέως στη ζωντανή Πτωχοπροδρομική σατιρική δημώδη μεσαιωνική παράδοση:
Σαράντα σβέρκοι βοδινοί με λαδωμένες μπούκλες
σκεμπέδες σταβροθόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες
βαρβάτοι κι ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι τα μαλάματα κι επίσημοι κι ωραίοι.
Σαράντα λύκοι με προβιά (γι' αφτούς βαράν καμπάνες!)
εφάγαν γουρουνόπουλα κι αδειάσαν νταμιτζάνες
κι απέ ρευάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στα τζάκια,
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στα μπατζάκια.
Οξ' ο κοσμάκης φώναζε: «Πεινάμε τέτοιες μέρες»!
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες.
Κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυρέοι
ανοίξαν τα παράθυρα κ' εκράξαν: «Είστε αθέοι»!
Η εγκύκλιος της Εκκλησίας
Το ποίημα, σε μια εκτενέστερη μορφή του, με τον τίτλο «Μποναμάς» και την υπογραφή Γερβάσιος ο Θεοεμβαίκτης, δημοσιεύθηκε στο αριστερό περιοδικό Πρωτοπόροι τον Φεβρουάριο του 1931. Ο Βάρναλης το συμπεριέλαβε και στην έκδοση των ποιημάτων του το 1956. Αφορμή για τη σύνθεση του ποιήματος στάθηκε πιθανόν η εγκύκλιος της Ιεραρχίας της Ελλάδος που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 1929 στο δελτίο της Εκκλησίας της Ελλάδος Εκκλησία και στον Τύπο, εγκύκλιος που καταδίκαζε «το κύμα ασέβειας και αθεΐας» στη χώρα, έκανε λόγο για «λύκους βαρείς» που κατασπαράσσουν τα λογικά πρόβατα του ποιμνίου του Χριστού, για «κενολόγους και ψευδοδιδάσκαλους και εχθρούς του Σταυρού του Χριστού» οι οποίοι εξωθούν τους ελληνόπαιδες στην ακολασία. Στόχος της Ιεράς Συνόδου είναι οι δημοτικιστές του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Μεταξύ άλλων «εθνοκτόνων και ψυχοφθόρων εμπνεύσεων» αναφέρεται απόσπασμα από το «Φως που καίει» του Βάρναλη και γίνεται ρητή μνεία του ονόματός του.
Στο ίδιο Αρχείο βρίσκουμε συγκινητικές πρωτοχρονιάτικες ευχές από πολιτικούς κρατουμένους των φυλακών της Αίγινας προς τον «δάσκαλο» Βάρναλη: «Μπάρμπα Κώστα καλή χρονιά και πάντα γερός και δυνατός. Με αγάπη Στάθης. Φυλ. Αίγινας, Πρωτοχρονιά 1959» διαβάζουμε στο εσωτερικό της μιας, φιλοτεχνημένης από τους κρατουμένους, με φόντο τον ασφυκτικό χώρο του κελιού της φυλακής και το φως του άστρου της Βηθλέεμ που γλιστρά στο εσωτερικό μέσα από κάγκελα του στενού παραθύρου.
Σαράντα σβέρκοι βοδινοί με λαδωμένες μπούκλες
σκεμπέδες σταβροθόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες
βαρβάτοι κι ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι τα μαλάματα κι επίσημοι κι ωραίοι.
Σαράντα λύκοι με προβιά (γι' αφτούς βαράν καμπάνες!)
εφάγαν γουρουνόπουλα κι αδειάσαν νταμιτζάνες
κι απέ ρευάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στα τζάκια,
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στα μπατζάκια.
Οξ' ο κοσμάκης φώναζε: «Πεινάμε τέτοιες μέρες»!
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες.
Κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυρέοι
ανοίξαν τα παράθυρα κ' εκράξαν: «Είστε αθέοι»!
Η εγκύκλιος της Εκκλησίας
Το ποίημα, σε μια εκτενέστερη μορφή του, με τον τίτλο «Μποναμάς» και την υπογραφή Γερβάσιος ο Θεοεμβαίκτης, δημοσιεύθηκε στο αριστερό περιοδικό Πρωτοπόροι τον Φεβρουάριο του 1931. Ο Βάρναλης το συμπεριέλαβε και στην έκδοση των ποιημάτων του το 1956. Αφορμή για τη σύνθεση του ποιήματος στάθηκε πιθανόν η εγκύκλιος της Ιεραρχίας της Ελλάδος που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 1929 στο δελτίο της Εκκλησίας της Ελλάδος Εκκλησία και στον Τύπο, εγκύκλιος που καταδίκαζε «το κύμα ασέβειας και αθεΐας» στη χώρα, έκανε λόγο για «λύκους βαρείς» που κατασπαράσσουν τα λογικά πρόβατα του ποιμνίου του Χριστού, για «κενολόγους και ψευδοδιδάσκαλους και εχθρούς του Σταυρού του Χριστού» οι οποίοι εξωθούν τους ελληνόπαιδες στην ακολασία. Στόχος της Ιεράς Συνόδου είναι οι δημοτικιστές του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Μεταξύ άλλων «εθνοκτόνων και ψυχοφθόρων εμπνεύσεων» αναφέρεται απόσπασμα από το «Φως που καίει» του Βάρναλη και γίνεται ρητή μνεία του ονόματός του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου