Το φαντάζεται κάποιος; Οι βαθμολογικές «απώλειές» του για τον μέσο όρο του πτυχίου ήταν λιγοστά 9άρια. Κατόπιν έκανε ένα εντυπωσιακό «ταξίδι» σε ορισμένα από τα σπουδαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου (ενδεικτικά, Harvard, Tufts, Johns Hopkins, Stanford) και το 2010 το περιοδικό The Atlantic τον επέλεξε ως τον πιο τολμηρό επιστήμονα-διανοούμενο, λέγοντας πως είναι «ένας από τους σύγχρονους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή». Σήμερα, το ταξίδι του συνεχίζεται με εκατοντάδες διαλέξεις ανά τον κόσμο ετησίως, με εκατοντάδες δημοσιεύσεις, με έρευνα και διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο Stanford. Η κουβέντα μαζί του ήταν απολαυστική, με έντονο ρυθμό, με διηγήσεις για τους Ελληνες πολιτικούς και την επίσκεψή του πριν από πολλά χρόνια σε υπουργό Υγείας που όλη την ώρα έπαιζε με το κομπολόι του. «Μάλλον ήθελε να με συναντήσει ως ένα περίεργο ον. Ηταν παραιτημένος άνθρωπος. Η εικόνα του ανθρώπου που παίρνει μια καρέκλα εξουσίας για να γιορτάσει την παραίτησή του από την ουσιαστική ενεργό δράση είναι θλιβερή».
Στην Ελλάδα, έξω από τη μικρή πανεπιστημιακή κοινότητα της Ιατρικής, ο Γιάννης Π.Α. Ιωαννίδης δεν είναι γνωστός. «Τη διεθνή αναγνωρισιμότητα στον επιστημονικό μου χώρο την απέκτησα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Κατόπιν έφυγα στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα δεν έχω γίνει γνωστός γιατί δεν έχω κάνει δημόσιες σχέσεις στη ζωή μου. Ισως να φταίει και η εικονική πραγματικότητα στην οποία ζει η ελληνική πολιτική και επιστημονική ζωή. Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που θεωρούνται στην Ελλάδα ηγέτες, φωστήρες. Ομως, διεθνώς δεν έχουν επιστημονική επιρροή, είναι παντελώς άγνωστοι. Ζουν μέσα στη “φούσκα” της ελληνικής πραγματικότητας, που ανακυκλώνει τους μέτριους», λέει και θυμάται την πρώτη του επαφή με τον συνδικαλισμό στην Ιατρική. «Πηγαίνοντας στη σχολή, περνούσα από μία καφετέρια με μπιλιάρδα. Εκεί ξόδευαν την ώρα τους πολλοί συμφοιτητές μου, που ήταν ενταγμένοι σε κομματικές νεολαίες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν, για τον οποίον κάποια χρόνια μετά μετείχα στο εκλεκτορικό σώμα που τον έκρινε για μία θέση λέκτορος στο πανεπιστήμιο. Ημουν ο μόνος που έδωσα αρνητική ψήφο. Έπειτα από καιρό τον είδα βουλευτή. Οι καταστροφείς πήγαιναν να σώσουν τη χώρα!»
Και συνεχίζει με ένταση: «Οι βουλευτές και υπουργοί οφείλουν να μπορούν να κατανοήσουν το τοπικό και το παγκόσμιο γίγνεσθαι και γι’ αυτό πρέπει να κατανοούν την επιστημονική πληροφορία. Και στο εξωτερικό δεν βρίσκω τεράστια πολιτικά αναστήματα, αλλά τουλάχιστον ορισμένοι πολιτικοί στη Δύση έχουν το γνώθι σαυτόν και συμβουλεύονται τους τεχνοκράτες. Ειδικά όμως στην Ελλάδα, στα αξιώματα αναρριχώνται εκείνοι που έχουν καλοπιάσει την κομματική ιεραρχία, ανεξαρτήτως κόμματος. Εκείνοι των οποίων οι περγαμηνές είναι πρωτίστως κομματικές. Δεν τους ενδιαφέρει η επιστήμη τους ή, ευρύτερα, ο επαγγελματικός τους χώρος – αντιθέτως, άγονται και φέρονται από όσους μπορούν να τους δικτυώσουν κομματικά ή κοινωνικά. Είναι γενικότερο πρόβλημα, τις συνέπειες του οποίου ζουν τώρα οι Ελληνες, ότι οι πολιτικοί προέρχονται και αναδεικνύονται μέσα από αυτήν τη σάπια ζύμωση. Ξέρετε, οι μέτριοι έχουν μεγάλη ανθεκτικότητα σε αυτές τις καταστάσεις και... κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει. Οι καλοί –και φυσικά όχι μόνον στο ελληνικό πανεπιστήμιο– τηρώντας τις αρχές τους είναι δύσκολο να ανεχθούν καταστάσεις αλαζονείας, ευτέλειας, αναξιοπρέπειας και στο τέλος “αποχωρούν”».
– Περιγράφεται μία αδιέξοδη κατάσταση;
– Δεν είναι όλα χαμένα. Οι Eλληνες που έχουν κάνει καριέρα στο εξωτερικό, επίσης εκείνοι που διαπρέπουν στην Ελλάδα, δείχνουν ότι υπάρχει η δυνατότητα οι άριστοι να επιβιώσουν. Και μαζί με αυτούς οι νέοι, που βλέπουν τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής, μπορούν να βρουν τις διεξόδους. Βασικό για μένα είναι ο καθένας να αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις του. Είναι στάση ζωής. Υπάρχουν πολλοί ήρωες γύρω μας που ποδοπατούνται από τους μέτριους και καταφέρνουν ακόμη να σηκωθούν.
Το πτυχίο στα σκουπίδια και το πανεπιστημιακό 5
Γλαφυρή είναι η διήγησή του για την περιπέτεια του πτυχίου του που... ανασύρθηκε από τα σκουπίδια. Είχε πάει στο Harvard και περίμενε να σταλεί επισήμως στην Ιατρική Αθηνών από τις ΗΠΑ η αναγνώριση του πτυχίου, ώστε να μπορεί να ασκήσει την ιατρική. Στο τηλέφωνο η Γραμματεία στην Αθήνα ισχυριζόταν ότι δεν έλαβε τίποτα. Επειτα από έξι άκαρπες εβδομάδες, πήρε το αεροπλάνο και γύρισε να ψάξει ο ίδιος. Γέρνοντας στον πάγκο της Γραμματείας είδε ένα μεγάλο φάκελο να προεξέχει στον κάδο απορριμμάτων. Hταν το πτυχίο του. Ευτυχώς! Για δύο μήνες δεν είχαν μαζευτεί τα σκουπίδια... «Χαρακτηριστικό των ελληνικών ΑΕΙ είναι η ετερογένεια. Μπορεί να αντιμετωπίσεις καταστάσεις όπως αυτή που μου έτυχε, αλλά και ευγενέστατους ανθρώπους να σε εξυπηρετήσουν. Μπορεί να συναντήσεις παγκοσμίως κορυφαίους πανεπιστημιακούς και ολοκληρωμένα μηδενικά», λέει.
Σύμφωνα με τη βάση επιστημονικών αναφορών Google Scholar, πάνω από 1.200 νέες αναφορές γίνονται κάθε μήνα στο έργο του στη βιβλιογραφία, μεγαλύτερος αριθμός από οποιονδήποτε έχει διατελέσει ποτέ καθηγητής ελληνικού ΑΕΙ. Ρωτώ την άποψή του για τις διεθνείς κατατάξεις πανεπιστημίων. «Eχουν σημαντικά προβλήματα αξιοπιστίας. Oλοι ξέρουν ποια είναι τα κορυφαία 50 πανεπιστήμια. Από ’κει και πέρα, ανάλογα με τα κριτήρια που προτάσσει κάθε κατάταξη, μπορεί ένα ΑΕΙ να εκτιναχθεί περιέργως. Για παράδειγμα, όταν η κατάταξη της Σαγκάης άρχισε να χρησιμοποιεί ως κριτήριο πόσους επιστήμονες κορυφαίας επιρροής έχει ένα πανεπιστήμιο, ένα σαουδαραβικό ΑΕΙ χρημάτισε αδρά κορυφαίους επιστήμονες απλώς για να το δηλώσουν ως δεύτερο ίδρυμά τους, με αποτέλεσμα να καταταχθεί μπροστά από το Πρίνστον στα Μαθηματικά», απαντάει και προσθέτει: «Είμαι φανατικά οπαδός της αξιολόγησης, αλλά πρέπει κάθε ΑΕΙ να ξέρει τι θέλει να πετύχει και να αξιολογείται για την αποτελεσματικότητά του ως προς τον στόχο του. Οι κατατάξεις δεν αποδίδουν την τεράστια ετερογένεια των ελληνικών ΑΕΙ. Ο μέσος όρος 5 δεν εκπροσωπεί ούτε το 10 ούτε το 0».
Το τελευταίο του βιβλίο «Παραλλαγές πάνω στην τέχνη της φυγής και ένα απονενοημένο ριτσερκάρ» (εκδόσεις «Κέδρος») μιλάει για τη φυγή από μία πραγματικότητα που πληγώνει και για το δέλεαρ επιστροφής. «Η λογοτεχνία με απορροφά εξίσου με την επιστήμη. Το βιβλίο απευθύνεται γενικότερα σε ανθρώπους που αναζητούν. Προσπάθησα να συνθέσω μια πολυεπίπεδη σύγχρονη Οδύσσεια, που διερευνά τόσο το μέλλον όσο και το παρελθόν. Το μέλλον είναι, βεβαίως, απρόβλεπτο, αλλά ακόμη πιο απρόβλεπτο είναι το παρελθόν όταν προσπαθούμε να συνειδητοποιήσουμε τι ακριβώς συνέβη».
Το ακαδημαϊκό κατεστημένο επιβραβεύει τους επιστημονικά «νεκρούς»
«Στην Ιατρική Σχολή όταν ήμουν στην Αθήνα μαράζωνα. Δεν διάβαζα τα βιβλία που μας έδιναν στο πανεπιστήμιο γιατί ήταν απαρχαιωμένα. Hμουν συνεχώς στο Εθνικό Iδρυμα Ερευνών και μελετούσα ξένη βιβλιογραφία», λέει ο Γιάννης Π.Α. Ιωαννίδης, ο οποίος είχε δείξει από νωρίς την πορεία που επρόκειτο να ακολουθήσει. Αποφοίτησε πρώτος από το σχολείο του, κερδίζοντας πολλά βραβεία και το πρώτο βραβείο της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας το 1984. Κατόπιν αποφοίτησε πρώτος στο έτος του από την Ιατρική Αθηνών με βαθμό 9,4 και ακολούθησε μία εντυπωσιακή διαδρομή στο διεθνές επιστημονικό στερέωμα με θέσεις σε μεγάλα ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα και σημαντικές διακρίσεις.
– Γιατί δεν μείνατε στην Ελλάδα;
– Στην Ελλάδα υπάρχει έντονη γεροντοκρατία, όχι μόνον ηλικιακή, αλλά κυρίως πνευματική. Το ακαδημαϊκό κατεστημένο της χώρας, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις του, ουσιαστικά δεν αποδέχεται τους νέους και επιβραβεύει τους επιστημονικά «νεκρούς». Πολλοί επιστήμονες φτιάχνουν ένα καβούκι και κλείνονται για να διαφυλάξουν τη θέση τους. Αυτή η κατάσταση απέχει παρασάγγας από το μοντέλο λειτουργίας των ισχυρών ΑΕΙ, όπου προέχει η αξιοκρατία και η καινοτομία. Στο Στάνφορντ, εάν είσαι 20 χρόνων, μπορείς να κατακτήσεις τον κόσμο με μία μόνο ιδέα, γιατί βρίσκεις πρόσφορο έδαφος γύρω σου να το κάνεις και όχι μόνο εμπόδια. Στην Ελλάδα, ένας νέος με οράματα και ιδέες που θα βρεθεί σε ένα καθημαγμένο πανεπιστήμιο –με ό,τι αυτό, ρεαλιστικά και μεταφορικά, σημαίνει–, ένας νέος που θα δει ότι όσοι είναι άριστοι και θέλουν την αξιοκρατία γελοιοποιούνται και απομονώνονται, λογικό είναι να φύγει.
– Πώς κρίνετε την ελληνική πολιτική σκηνή; Στην «Κ» δημοσιεύθηκε έρευνά σας που ήταν καταπέλτης για την επιστημονική επάρκεια και αριστεία μιας πλειάδας πολιτικών προσώπων.
(Κοντοστέκεται, χαμογελάει, παίρνει χρόνο.)
– Το πανεπιστήμιο είναι ισχυρό πεδίο εξουσίας και αποτυπώνει, σε μικρογραφία, εν πολλοίς όλο το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Στην Ελλάδα αφήνουμε να βγουν στην επιφάνεια οι συνδικαλιστές, οι ποδοσφαιριστές, οι τραγουδιστές, αλλά όχι οι πραγματικά νέοι. Η χώρα που θα αναδείξει ανθρώπους με φρέσκο λόγο, οράματα και αξίες θα είναι πραγματικά κερδισμένη. Απορώ πώς δεν το έχουμε κατανοήσει εν μέσω μιας τέτοιας πολυεπίπεδης κρίσης που περνάει η χώρα. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες πάσχουν επίσης από διανοητική δυστοπία και μετριοκρατία, οπότε ο διεθνής συναγωνισμός είναι χαμηλός σήμερα: αν η Ελλάδα έδινε λόγο στους άξιους, θα βρισκόταν στην κορυφή και όχι ουραγός της Ευρώπης.
– Βρισκόμαστε μπροστά σε μία πιθανή εκλογική μάχη. Πώς κρίνετε την ελληνική πολιτική σκηνή;
– Δεν θα μιλήσω για κόμματα, δεν ανήκω σε κανένα κόμμα, είμαι με οποιονδήποτε έχει να πει κάτι νέο και θα εργαστεί με υπευθυνότητα και επιστημονική τεκμηρίωση για να το υλοποιήσει. Με ενοχλεί η στάμπα. Αλλά βλέπω ότι η Δεξιά βρίσκεται σε μία κατάσταση αφασική. Από πλευράς δημιουργικότητας και οράματος βρίσκεται σε αρνητικές τιμές, ούτε καν μηδενικές. Το Κέντρο είναι ανύπαρκτο. Οσο για την Αριστερά, είναι από τους πιο εκφυλισμένους όρους, παρότι δυνητικά θα μπορούσε να είναι δύναμη ζωτικότητας και ανατροπής. Διακρίνω στην ελληνική Αριστερά τον ίδιο συνδικαλιστή που μου έκλεινε το αμφιθέατρο με καταλήψεις στα χρόνια της σχολής. Είμαι απογοητευμένος με την ελληνική πολιτική σκηνή, παρότι... ποιος μπορεί να πάψει να ελπίζει για το καλύτερο;
– Πρόσφατα, μικρή ομάδα φοιτητών άδειασε μία σακούλα με σκουπίδια στο γραφείο του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαμαρτυρόμενη για την έλλειψη υπηρεσίας καθαριότητας στο ίδρυμα με αποτέλεσμα τα σκουπίδια να στοιβάζονται.
– Το διάβασα... Και στη στάση των φοιτητών αλλά και των πρυτανικών αρχών διακρίνω μία διάθεση να μην αναλάβουν τις ευθύνες τους. Οι φοιτητές σε ένα οργανωμένο πανεπιστήμιο θα έπρεπε να αποβληθούν για την πράξη τους. Και οι πρυτανικές αρχές, από την άλλη, θα έπρεπε να παραιτηθούν για την κατάσταση στο ίδρυμα. Οι κινήσεις και των δύο πλευρών είναι αποκρουστικά θεαματικές, είναι μεγάλα λόγια. Και όταν έλθει η ώρα που κάποιος πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του, δεν το κάνει. Λες και όλα να είναι μια παρωδία που παίζουν σήμερα και αύριο θα την ξαναπαίξουν.
– Ο πρύτανης οφείλει να είναι καλός πρωτίστως στη διοίκηση ή στην επιστήμη του;
– Ο πρύτανης πρέπει να μεταλαμπαδεύει την αριστεία σε όλα τα επίπεδα. Ομως, με δεδομένο ότι συνηθίζεται κάποιος να γίνεται πρύτανης μετά μία επιστημονική διαδρομή, πρέπει να αρχίσουμε από την επιστημονική αριστεία. Αλλιώς, τι πρότυπο θα δώσει στο ίδρυμά του;
– Θα επιστρέψετε κάποτε στην Ελλάδα;
– Μου αρέσει να μη μένω στάσιμος, να αναιρώ, να εντοπίζω και να διορθώνω τα λάθη μου. Αναζητώ νέες ιδέες και πηγαίνω εκεί που θα τις βρω. Αυτό δίνει ζωή στον επιστήμονα. Σας απάντησα;
Η συνάντηση
Αρχικά ήθελε να προτιμήσουμε ένα εστιατόριο στη Βουλιαγμένη για να εκμεταλλευθεί την ηλιόλουστη ημέρα για ένα μπάνιο στη θάλασσα. Του άλλαξε τη γνώμη μια αιφνίδια υποχρέωση στο κέντρο της Αθήνας. Επιλέξαμε το εστιατόριο It στην οδό Σκουφά 29, στο Κολωνάκι. Ο χώρος, ιδιαίτερα φρέσκος, με εντυπωσιακά χρώματα στη διακόσμηση, ενώ επίσης πολύ φιλόξενοι είναι οι άνθρωποι του καταστήματος. Τα πιάτα γευστικότατα: αραβική πίτα με χούμους από ταχίνι και καρότο, ψαρονέφρι με γάλα καρύδας και χόρτα, πολύσπορη σαλάτα με πέστροφα. Το γεύμα έκλεισε με κερασμένο ελληνικό καφέ. Ο λογαριασμός ήταν 21,8 ευρώ.
Oι σταθμοί του
1965
Γεννιέται στη Νέα Υόρκη.
1984
Αποφοιτά πρώτος από το Κολλέγιο Αθηνών.
1990
Αποφοιτά πρώτος από την Ιατρική Αθηνών. Ειδίκευση σε παθολογία, λοιμωξιολογία, κλινική επιδημιολογία σε Harvard και Tufts.
1996
Πρόεδρος καθηγητής στο Johns Hopkins και μετά σε Tufts, Harvard και Imperial College.
2003
Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων.
2007
Ευρωπαϊκό βραβείο αριστείας.
2010
Το περιοδικό Τhe Atlantic τον χαρακτηρίζει ως τον πλέον τολμηρό επιστήμονα-διανοητή.
2010
Καταλαμβάνει την έδρα C.F. Rehnborg Πρόληψης Νοσημάτων στο Stanford.
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ
http://www.kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου