Ενας νέος επιστημονικός κλάδος εξετάζει πώς η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει με θεραπευτικά αποτελέσματα για την υγεία
Πώς μπορεί η ποίηση να βοηθήσει τους νεαρούς γιατρούς; Τι σχέση έχει το μυθιστόρημα με την πρακτική της Ιατρικής; Πώς η φαρμακολογία μπορεί να συνεισφέρει στις λογοτεχνικές σπουδές και ποια είναι η προσφορά της φιλοσοφίας στις νευροεπιστήμες; Οι σχέσεις μεταξύ Ιατρικής και επιστημών του ανθρώπου δεν είναι πρόσφατες ούτε άγνωστες. Τη σύζευξη σε θεωρητικό επίπεδο κάνει ήδη από την αρχαιότητα ο Ιπποκράτης.
Στη ζωή, πολλοί είναι οι γιατροί λογοτέχνες, μεταξύ των επιφανέστερων περιπτώσεων ο Τζον Κιτς, ο Φρίντριχ Σίλερ, ο σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Αντον Τσέχοφ και στην Ελλάδα ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, ο Περικλής Σφυρίδης. Η Ιατρική όμως διεκδικεί σήμερα μια πιο θεσμική σχέση με τις ανθρωπιστικές επιστήμες μέσα από το νέο γνωστικό αντικείμενο των medical humanities.
Είναι αλήθεια πως οι επιστήμες του ανθρώπου θεωρούνται «μαλακές» επιστήμες σε σχέση με τη «σκληρή» επιστήμη της Ιατρικής και υπάρχει μια σχετική προκατάληψη, μια εχθρικότητα απέναντί τους, σύμφωνα με τον Κόλιν Μπλέιμουρ, πρώην διευθυντή του Ιατρικού Ερευνητικού Συμβουλίου στη Βρετανία. «Τα φάρμακα, τα νυστέρια, τα γονίδια και τα κύτταρα εξακολουθούν να κυριαρχούν στον χώρο της Ιατρικής. Είναι εκείνα που οι σκληροπυρηνικοί ερευνητές της Ιατρικής θεωρούν ότι σχετίζονται με τα αποτελέσματα σε μεγάλα ζητήματα στον τομέα της Υγείας» λέει στο περιοδικό «Times Higher Education» και στην Μπελίντα Τζακ, καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και Ρητορικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Πλέον όμως η προκατάληψη αρχίζει να μπαίνει στην άκρη.
Το επιστημονικό πεδίο «Ιατρική και ανθρωπιστικές επιστήμες» (medical humanities), το οποίο εξετάζει τις κοινωνικές, ιστορικές και κοινωνικές διαστάσεις της Ιατρικής, γνωρίζει διάδοση στον αγγλοσαξονικό χώρο. Κυκλοφορεί από το 2000 το καταξιωμένο περιοδικό «Medical Humanities» με σχετική αρθρογραφία ενώ περισσότερες από δώδεκα σχολές Ιατρικής στη Βρετανία προσφέρουν προπτυχιακά μαθήματα στα medical humanities και ετοιμάζουν σχετικά μεταπτυχιακά προγράμματα. Το Wellcome Trust, η μεγαλύτερη μη κυβερνητική φιλανθρωπική οργάνωση της Βρετανίας που υποστηρίζει με υψηλά κονδύλια την έρευνα στον τομέα της Υγείας, έχει αρχίσει να παίρνει πολύ σοβαρά τα medical humanities και χρηματοδοτεί τη λειτουργία σχετικού Ινστιτούτου Εξατομικευμένης Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου θα διδάσκονται, εκτός από την Ιατρική, νομικά, οικονομικά και φιλοσοφία.
Η διαισθητική ποιητική φαντασία μπορεί να περιγράψει ιατρικά συμπτώματα που δεν γίνονται συνειδητά από τον ασθενή και η εξοικείωση με τον ποιητικό λόγο μπορεί να βοηθήσει τους νεαρούς γιατρούς πολύ περισσότερο από ό,τι τα εγχειρίδια Ιατρικής στο να κατανοήσουν τι κρύβεται πίσω από συμπτώματα που οι ασθενείς τους δεν μπορούν να περιγράψουν με σαφήνεια, υποστηρίζει η Μπλακ, δίνοντας ένα παράδειγμα της αλληλεπίδρασης Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών. Το μυθιστόρημα, η αφήγηση γενικότερα, βρίσκεται επίσης πολύ κοντά στην ιατρική πρακτική. Τα περισσότερα ιατρικά ιστορικά που τηρούν οι γιατροί συνιστούν βιογραφίες των ασθενών τους, προσωπικές ιστορίες που οι ασθενείς τούς αφηγούνται εμπιστευτικά. Η επιστήμη της Ψυχολογίας μπορεί πολύ να ωφεληθεί από τη λογοτεχνία, η οποία προσφέρει πεδίο έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων του ασυνειδήτου - άλλωστε πολλοί διακεκριμένοι ψυχολόγοι και ψυχαναλυτές, μεταξύ των οποίων ο Φρόιντ και ο Λακάν, κωδικοποίησαν τη θεωρία τους βασιζόμενοι σε γνωστούς λογοτεχνικούς μύθους.
Από την άλλη, η Ιατρική μπορεί να εμπλουτίσει τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Η Ψυχολογία μπορεί να συνεισφέρει στην ανάλυση των λογοτεχνικών χαρακτήρων ή στις βιογραφικές προσεγγίσεις ενός συγγραφέα και του έργου του και η Φαρμακολογία μπορεί να μας διαφωτίσει σχετικά με την επίδραση ναρκωτικών και φαρμάκων στη διαδικασία της συγγραφικής δημιουργίας.
Ενδεχομένως υπάρχει και ένα πρακτικό όφελος σε όλα αυτά, δεν παραλείπει να επισημάνει η Μπλακ στο σχετικό άρθρο της: οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες πλήττονται σε όλα τα πανεπιστήμια διεθνώς λόγω περικοπών ενώ η Ιατρική είναι μια επιστήμη που πάντοτε λαμβάνει γερή χρηματοδότηση. Ο συνδυασμός των πρώτων με τη δεύτερη μπορεί να αποδειχθεί σωτήριος για τις επιστήμες του ανθρώπου, τα οφέλη των οποίων μπορεί να μην είναι μετρήσιμα με πειράματα και να μην προκύπτουν από αλγορίθμους αλλά είναι κρίσιμα για την επιβίωση της ανθρώπου ως όντος λογικού και ηθικού.
Κουζέλη Λαμπρινή
Στη ζωή, πολλοί είναι οι γιατροί λογοτέχνες, μεταξύ των επιφανέστερων περιπτώσεων ο Τζον Κιτς, ο Φρίντριχ Σίλερ, ο σερ Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Αντον Τσέχοφ και στην Ελλάδα ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Γιώργος Χειμωνάς, ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, ο Περικλής Σφυρίδης. Η Ιατρική όμως διεκδικεί σήμερα μια πιο θεσμική σχέση με τις ανθρωπιστικές επιστήμες μέσα από το νέο γνωστικό αντικείμενο των medical humanities.
Είναι αλήθεια πως οι επιστήμες του ανθρώπου θεωρούνται «μαλακές» επιστήμες σε σχέση με τη «σκληρή» επιστήμη της Ιατρικής και υπάρχει μια σχετική προκατάληψη, μια εχθρικότητα απέναντί τους, σύμφωνα με τον Κόλιν Μπλέιμουρ, πρώην διευθυντή του Ιατρικού Ερευνητικού Συμβουλίου στη Βρετανία. «Τα φάρμακα, τα νυστέρια, τα γονίδια και τα κύτταρα εξακολουθούν να κυριαρχούν στον χώρο της Ιατρικής. Είναι εκείνα που οι σκληροπυρηνικοί ερευνητές της Ιατρικής θεωρούν ότι σχετίζονται με τα αποτελέσματα σε μεγάλα ζητήματα στον τομέα της Υγείας» λέει στο περιοδικό «Times Higher Education» και στην Μπελίντα Τζακ, καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και Ρητορικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Πλέον όμως η προκατάληψη αρχίζει να μπαίνει στην άκρη.
Το επιστημονικό πεδίο «Ιατρική και ανθρωπιστικές επιστήμες» (medical humanities), το οποίο εξετάζει τις κοινωνικές, ιστορικές και κοινωνικές διαστάσεις της Ιατρικής, γνωρίζει διάδοση στον αγγλοσαξονικό χώρο. Κυκλοφορεί από το 2000 το καταξιωμένο περιοδικό «Medical Humanities» με σχετική αρθρογραφία ενώ περισσότερες από δώδεκα σχολές Ιατρικής στη Βρετανία προσφέρουν προπτυχιακά μαθήματα στα medical humanities και ετοιμάζουν σχετικά μεταπτυχιακά προγράμματα. Το Wellcome Trust, η μεγαλύτερη μη κυβερνητική φιλανθρωπική οργάνωση της Βρετανίας που υποστηρίζει με υψηλά κονδύλια την έρευνα στον τομέα της Υγείας, έχει αρχίσει να παίρνει πολύ σοβαρά τα medical humanities και χρηματοδοτεί τη λειτουργία σχετικού Ινστιτούτου Εξατομικευμένης Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου θα διδάσκονται, εκτός από την Ιατρική, νομικά, οικονομικά και φιλοσοφία.
Η διαισθητική ποιητική φαντασία μπορεί να περιγράψει ιατρικά συμπτώματα που δεν γίνονται συνειδητά από τον ασθενή και η εξοικείωση με τον ποιητικό λόγο μπορεί να βοηθήσει τους νεαρούς γιατρούς πολύ περισσότερο από ό,τι τα εγχειρίδια Ιατρικής στο να κατανοήσουν τι κρύβεται πίσω από συμπτώματα που οι ασθενείς τους δεν μπορούν να περιγράψουν με σαφήνεια, υποστηρίζει η Μπλακ, δίνοντας ένα παράδειγμα της αλληλεπίδρασης Ιατρικής και Ανθρωπιστικών Επιστημών. Το μυθιστόρημα, η αφήγηση γενικότερα, βρίσκεται επίσης πολύ κοντά στην ιατρική πρακτική. Τα περισσότερα ιατρικά ιστορικά που τηρούν οι γιατροί συνιστούν βιογραφίες των ασθενών τους, προσωπικές ιστορίες που οι ασθενείς τούς αφηγούνται εμπιστευτικά. Η επιστήμη της Ψυχολογίας μπορεί πολύ να ωφεληθεί από τη λογοτεχνία, η οποία προσφέρει πεδίο έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων του ασυνειδήτου - άλλωστε πολλοί διακεκριμένοι ψυχολόγοι και ψυχαναλυτές, μεταξύ των οποίων ο Φρόιντ και ο Λακάν, κωδικοποίησαν τη θεωρία τους βασιζόμενοι σε γνωστούς λογοτεχνικούς μύθους.
Από την άλλη, η Ιατρική μπορεί να εμπλουτίσει τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Η Ψυχολογία μπορεί να συνεισφέρει στην ανάλυση των λογοτεχνικών χαρακτήρων ή στις βιογραφικές προσεγγίσεις ενός συγγραφέα και του έργου του και η Φαρμακολογία μπορεί να μας διαφωτίσει σχετικά με την επίδραση ναρκωτικών και φαρμάκων στη διαδικασία της συγγραφικής δημιουργίας.
Ενδεχομένως υπάρχει και ένα πρακτικό όφελος σε όλα αυτά, δεν παραλείπει να επισημάνει η Μπλακ στο σχετικό άρθρο της: οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες πλήττονται σε όλα τα πανεπιστήμια διεθνώς λόγω περικοπών ενώ η Ιατρική είναι μια επιστήμη που πάντοτε λαμβάνει γερή χρηματοδότηση. Ο συνδυασμός των πρώτων με τη δεύτερη μπορεί να αποδειχθεί σωτήριος για τις επιστήμες του ανθρώπου, τα οφέλη των οποίων μπορεί να μην είναι μετρήσιμα με πειράματα και να μην προκύπτουν από αλγορίθμους αλλά είναι κρίσιμα για την επιβίωση της ανθρώπου ως όντος λογικού και ηθικού.
Κουζέλη Λαμπρινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου